WebClick Tracer

BISAG UNSA: Sabong

DAKBAYAN SA DABAW (MindaNews/12 Setyembre) — Karaang sugal na diay ning sabong sa Pilipinas. Niadto pang 1521, natala na ni Antonio Pigafetta, ang rekorder ni Magellan, nga tigsabong ang mga Pinoy. Iya ning naobserbahan sa Palawan. Niya pa sa iyang taho: “Ang mga tawo nagbuhig dagko ug anad nga mga sunoy nga dili nila kaonon kay aduna silay respeto niini. Usahay ila ning isabong, ug mopusta sila sa ilang manok. Ang gipusta moadto sa tawo kansang manok maoy midaog.”

Mao ni ang obserbasyon ni Prayle Gaspar de San Agustin niadtong tuig 1720: “Wala silay pagtagad sa mga binuhing hayop –iro, iring, kabayo, o baka. Ang ilang atensyon natingob sa ilang igtatari. Matag buntag, pagkamata gyod nila gikan pagkatulog, ang una nilang buhaton mao ang pag-adto sa batoganan sa ilang sunoy. Magpungko sila nga mag-atubang sa manok ug hilom kaayong magpuyo hangtod tunga sa oras nga mamalandong sa ilang sunoy. Dili gyod sila mosipyat sa paghimo niini.”

Kenkoy ra pod ning prayleha! Mora na mag ginasimba sa mga sabongero ang ilang igsasabong! Hinuon, makahinumdom ko sa karaang mga sine diin ang atensyon nga ihatag sa mga sabongero sa ilang manok mas labaw pa kay sa ilang asawa. Usahay maoy mahimong hinungdan sa away magtiayon. Magselos tawon si Manang kay ang iyang bana sigeg himas-himas sa iyang manok. Pabugahan pag aso ang mga ilok ug balahibo sa manok. Maayo gyod kaayo ang pag-alima sa iyang manok, unya, ang iyang asawa?

Nia pay laing taho sa mga Katsila mahitungod sa mga sabongero: “Tanang lungsod sa Pilipinas naay mga galyera, kon sabongan… Hilig kaayo ang mga Pilipino sa sabong, modugok gyod sila samas langaw sa mga sabongan diin ilang gastohon ang ilang kwarta o unsay ilang mahulam o makawat… Mogugol silag taas nga oras uban sa ilang manok sa ilang balay ug sa sabongan aron dili mahadlok ang manok sa mga tawo ug matudloan ni unsaon pag-away. Ilang tun-an ang mga marka sa ilang mga manok ug susihon ang mga senyales aron masayran kon kini modaog ba o mapildi…”

Tungod niining kahilig sa mga Pinoy sa sabong, nakahunahuna na hinuon ang kolonyal nga kagamhanang Katsila nga panguwartahan ni. Sugod sa tuig 1779, gibuhisan na ang sabong. Kinahanglan didto lang ni himoon sa mga galyera nga lisensiyado sa gobyerno. Ang kita sa gobyerno niadtong 1863 gikan sa buhis sa sabong moabot og P106,000. Dako kaayo ning kantidara niadtong panahona.

Ug tingali tungod kay nagkalandrakas ang sabong, gireguleyt ni sugod 1861. Mahimong magsabong sa Domingo lang ug pista opisyal, ug magsugod lamang human sa misa kantada hangtod pagsalop sa adlaw. Gimando usab nga usa lang ka tari ang gamiton sa manok, ug kini itaod sa wala nga tiil sa manok. Gibawal ang kapin P50 nga pusta sa usa ka sampokanay.

Hangtod karon, uso lang gihapon ang sabong sa Pilipinas bisag naa nay casino, lotto, tong-its. Dinagko na sab ang pustahanay. Pupanagsa, naa koy makasakay sa jeepney og tawong nagbitbit og manok igtatari. Usa niini ka adlaw, mangutana kog unsa ang balanse sa iyang pagsabong: Daog o pildi?

(Ang “Bisag Unsa” regular nga kolum ni Macario D. Tiu para sa MindaViews, ang seksyon sa opinyon sa MindaNews. Si Mac usa ka Palanca awardee ug National Book awardee. Puyde nimo ma-email si Mac sa mac_tiu@yahoo.com.ph)

Your perspective matters! Leave a comment below and let us know what you think. We welcome diverse viewpoints and encourage respectful discussions. Don't hesitate to share your ideas or engage with others.

Search MindaNews

Share this MindaNews story
[custom_social_share]
Send us Feedback