WebClick Tracer

KOMENTARYO: Ang Biyuda, ang mga bata sa Mamasapano, ug ang Bangsamoro

ni Fr. Joel Tabora SJ
niadtong Enero 31, 2015, 10:08 sa buntag
gihubad sa Cebuano ni Agustin Don Pagusara

DAKBAYAN SA DABAW (MindaNews / Pebrero 3) — Samtang akong giampoan ang Ebanghelyo ni Hesus nga nagpakalma sa unos (Mk 4:35-41) , duha ka hulagway sa hitabo kagahapon ang milutaw sa akong pamalandong: ang hulagway sa biyuda, si Erica Pabalinas, nga nagrepresentar sa tanang biyuda sa nangapukan, nga muna-munang pugong sa iyang gibati nga nagpanawag sa Presidente sa pagtugyan og hustisya sa ilang mga minahal. Ug unya ang hulagway. didto sa halayong dapit ug dili na tipik sa makahinuklog nga necrological services, sa mga bata sa Mamasapano ilawom sa mainit nga adlaw, nagabaktas alang sa kalinaw.

Kon nia pa dinhi si Papa Francis, malagmit iyang sud-ongon ang maong biyuda sa talandugong kahilom ug moduyog kaniya paghunghong og pag-ampo alang sa hustisya. Kon nia pa lang si Papa Francis, mobaktas gayod siya ubos sa init nga adlaw ug mokuyog sa mga anak sa Mamasapano sa ilang mga paglaom para sa kalinaw. Sa kaugalingon niyang paagi, mopakita gayod siyag timaan nga suod nga magkalambigit ang panawagan sa biyuda para sa hustisya ug ang mga paglaom sa mga bata alang sa kalinaw, ug bisan pa gani ang paglamay sa 63 ka mga Filipino nga nakabsan sa kinabuhi didto sa Mamasapano,.

Kon tugotan pa lang unta sa mga nagbangutang mga biyuda, nakahunahuna ko nga ang hustisya nga iyang gipanawagan—sa iyang puno sa luha nga pagdawat sa kabayanihan sa iyang bana—unta molapaw sa panawagan nga pagpahamtang og hustisya.. Nangayo ba kaha siyag mapanimaslong balaod, mga kuko sa balaod, nga tugbang sa iyang bana ug sa nangapukan nga sundalo sama kadaghan usab nga asawa sa kaaway ang mapatay ug mawad-ag bana? Naga-panawagan ba kaha siyag “mata sa mata” ug “ngipon sa ngipon”, aron nga ang kada sundalong nabaril sa nawong, mao usab ang himoon sa nawong sa matag kaaway, sa kada tiil nga naputol may tiil usab sa kaaway nga putlon? Mao bay iyang gipanawagan nga magahari ang binaslanay nga paagi sa pagdinumtanay sa ingon nga ang Mindanao mahibalik na usab gikan sa pagka yuta sa saad ngadto sa pagka walog sa luha?

O mao bang nanawagan siyag hustisya para sa mga nangapukan tungod kay ang militaristik nga operesyon sa pulisya napakyas? Ang masulob-ong seremonya sa “necrologcal services” nakapatabon niini. Nangayo ba siyag hustisya sa Commander-in-Chief gumikan sa pagtugyan niini sa sensitibong misyon ngadto sa usa ka kumander sa pulisya nga suspendido sa Ombudsman tungod sa kasong graft and corruption? Nangayo ba siyag hustisya kay ang misyon sa mga bayaning nangapukan nalambigit na karon sa motibong makaangkon sa “reward money” nga gitagana sa langyawg gahom? Nanawagan ba siyag hustisya kay ang misyon napakyas tungod kay ang gikinahanglang koordinasyon tali sa military wala buhata, o ang angayng koordinasyon tali sa MILF nga partner sa “peace process” sa Mindanao wala hatagig bili subay sa gikasabotan para sa ingon niadtong klase sa operesyon?

Buot kong sabton nga nangayo siyag mas hataas pa nga kalidad sa hustisya, ang katilingbanong hustyisya, nga inugkat sa labing lawom nga tinguha ug labing tugbawng damgo sa iyang bayaning bana samtang nagabansay siyag taman sa ginhawa ug nagsakripisyo aron panalipdan ang katilingbang Pilipinhon; batok sa mga pagsulong sa langyawng kaaway o batok sa Machiavellian nga kapintas sa terorista. Sa Mamasapano, ang ilang misyon mao ang pagsumpo sa duha sa ka terorista, aron luwason ang atong katawhan sa ilang itumong gahom, aron pagpasalig sa atong katawhan nga makapuyo silang malinawon ug mauswagon sa kalipay nga walay kabubut-on o idyolohiya sa bisan unsang terorista ang ipahamtang kanila pinaagi sa bomba, bala ug kalisang. Gihalad niya iyang kinabuhi alang sa mabayanihong pagbugtaw sa damgong adlaw-adlaw natong gina-awit: “. . .buhay ay langit sa piling mo”. Mao kini ang matang sa damgo sa mga bayaning Pilipinhon, “ang mamatay nang dahil sa iyo.”

Mao kining tabyog sa nasudnong awit sa akong isipan ang nakahatag og tulukibong kinaiya sa hulagway sa mga bata sa Mamasapano. Mga bata sila, mga Moro ug mga Filipino usab, nagabaktas alang sa kalinaw. Wala sila magabaktas nga nagsagop sa bayolenteng paagi, nga magtudlo lamang kanila sa pamaaging bayolente sa way-undang nga pinatyanay ug giyera. Nagabaktas sila gikan sa pila ka dekada ug kapid-ang katuigan nga pakiggubat aron makig-ambit sa damgo nga tipik sa langit nga timaan sa atong kinabuhi dinhi sa Perlas sa Sidlakanhong Kadagatan:  “. . .buhay ay langit sa piling mo.” Usa kini ka damgo, usa ka pangindahay, usa ka paglawig alang sa kalinaw.

Ubos ning maong, ang tulo ka gatos nga mga bayani wala gipadala ngadto sa Mamasapano aron mopatay sa mga Muslim, dili aron patyon ang ‘peace process’, ni patyon ang bisan kinsa. Gipadala sila aron isilbi ang “arrest warrants” sa mga terorista, aron isilbi ang kahimanan sa hustisya nga malinawon. Wala sila gipada aron pag-ila kon kinsay BIFF ug kinsay MILF sa gamayng balangay diin managkalambigit ang mga pamilya ug mga tradisyon, ni aron pagpahamtang og hukom sa bisan kinsa kanila. Naunsang pagkabuta nga nahimo nila ni? Gipadala sila aron isilbi ang “warrants of arrest” sa duha ka tawo.

Sa pagkatinuod, sa pagpadala kanila batok sa mga terorista, gipadala sila aron panalipdan ang proseso sa kalinaw ug ang tanang mga MILF ilawom sa liderato nini nga nagkomitir o nangako sa ilang kaugalingon alang sa proseso sa kalinaw.   Gipdala sila tungod kay bisan sa proseso sa kalinaw ang atong mga MILF nga kaabay sa kalinaw nagsagubang usab og mga puwersa ug mga gahom nga wala nila ma-ayoni, sama da sa pagsagubang sa mga sagbot uban sa tanom nga humay, diin ang pagbunglay niini ihikling una para sa umaabot nga panahon sa pag-ani (Mt. 13: 24-20). Ang mga sundalo nahimong mga bayani tungod kay batok sa terorista sila nagabantay usab sa mga damgo sa mga bata sa Mamasapano.

Ilawom sa liderato sa MILF, angay natong mahatagag pagpakabili nga sila mga anak sa mga manggugubat kinsa sila mismo nagabaktas pahilayo sa paagi sa hinagiban ug patay ngadto sa dalan sa kalinaw. Mga kaabay nato sila alang sa kalinaw. Ang gikasabotang pagtugyan sa mga armas kagahapon didto sa Malaysia tali sa MILF ug sa Gobyerno sa Pilipinas nagduso ning maong panag-abay og usa pa ka abanteng lakang ngadto sa unahan. Usa kini ka kasabotan nga halawom ang pagka sukwahi sa lokal nga kulltura sa gahom ug personal nga pag-ila sa pag-angkon og armas. Apan usa kini ka kasabotan nga nalatid ubos sa paglaom sa mas taas pang kultura sa demokratikanhong negosasyon ug paglunsad og kalinaw pinaagi sa nabugkos nga kasabotan.

Kadtong nagkulang sa kahigayonan pagtuon sa Islam ug tingali sa Kristiyanismo usab ug nagkulang pagsagop og pagpabili sa kasaysayan, kultura ug mga katawhan sa Mindanao, ug kadtong wala pa makahigayon sa pagsayod sa diwa sa Bangsamoro Basic Law ni sa kahigayonan pagsayod sa diwa sa mga probisyon kalabot sa awtonomiya dinha sa 1987 Konstitusyon kinahanglang mohatag og bili sa gihimo sa MILF nga wala manawagan para sa usa ka Islamic State nga maga-itsa puwera sa mga dili-Muslim. Ang MILF nagabarog alang sa usa ka Bangsamoro nga nag-ila sa kadaiyahan sa mga relihiyon, sa Konstitusyon sa Pilipinas, sa mando balaod, sa kaalam sa demokrasya, sa katungod sa nagpanag-iyag mga kabtangan, sa importansiya sa ikaduha ug mas malisod nga Jihad sa edukasyon, sa hingpit nga katumanan sa katilingbanong kaangayan (social justice).

Ang mga gimbut-an (provisions) sa katilingbanong kaangayan sa BBL kalantugian pa tungod sa pagka mas espesipiko niini kaysa anaa sa Konstitusyon sa Pillipinas. Sa BBL dayag nga gipanawagan ang partisipasyon ug mga katungod sa kababayen-an sa tanang bahin sa Bangsamoro bisan pa man nga usa kini ka katilingban nga nagsagubang og mahari-hariong mga banay (warlord). Gitamod sa BBL ang katungod sa mga kabus ug mga sinaphig (marginalized). Apan ang Bangsamoro isip usa ka politikal nga katukoran mamahimong usa ka mabaskog nga awtonomiya nga magtul-id sa historikal nga mga inhustisyang nahimo nganha sa pagkailhanan (identity) sa Moro, sa ilang kinaugalingong pagmando, ug malangkobong kauswagan Usa kini ka kahan-ayan nga naga-ila o naga-rekognisar nga dili ang Manila maoy makahimong Pilipino sa Moro.  Dili ug dili kini mahimo sa Manila. Ang Filipinong Muslim lamang maoy makahimo niini ilawom sa awtonomiya ug kagawasan. Mao kana ang lintunganay sa Bangsamoro.

Hinaot unta nga ang panawagan sa biyuda mabati, ug ang baktas sa mga bata alang sa kalinaw mabulahan ubos sa Bangsamoro. Hinaot unta nga ang Ginoo mopalurang sa unos, ug “motultol kanato sa dalan sa kalinaw” (Lk 1:79).

(Ang MindaViews ang seksyon sa opinyon sa MindaNews. Si Fr. Joel Tabora, SJ ang president sa Ateneo de Davao University. Bise Presidente siya sa Catholic Educational Association of the Philippines (CEAP) and chair sa Advocacy Committee Presidente siya sa CEAP Region 11. Si Fr. Tabora naghatag permiso sa MindaNews para ma-reprint ni. Una ning nigawas sa blog ni Fr. Tabora, , http://taborasj.wordpress.com/author/joeltaborasj/ Kini nga kolum gihubad sa Cebuano ni Agustin Don Pagusara, Palanca award winner), 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Your perspective matters! Leave a comment below and let us know what you think. We welcome diverse viewpoints and encourage respectful discussions. Don't hesitate to share your ideas or engage with others.

Search MindaNews

Share this MindaNews story
[custom_social_share]
Send us Feedback