Sa atong inadlaw-adlaw nga kinabuhi, daghan butang ang kasagaran malikay sa atong pagtagad usa na niini mao ang atong palibot. Bisan asa kita motan-aw napalibutan kita sa atong kalasangan, kabukiran, ug katubigan. Apan ang pangutana aduna pa bay nahibilin niini? Dako tinuod ang problema sa atong kinaiyahan sa pagakakaron. Buhing ehemplo niini ang nahitabong pagbaha sa Cagayan, Iligan ug uban pang mga silingang Lugar.
Basi sa bag-ong mga panghitabo makaingon ta aduna pa bay nahibilin sa atong mga bahandi nga mao unta ang manalipod kanato batok sa ulan. Maabutan pa ba sa mga mosunod nga generasyon kining maong bahandi? Dili ba aduna man kitay ahensya sa goberno nga mao ang DENR kon Department of Environment and Natural Resources nga maoy nangalaga niini? O basin matinuod ang ginaingon sa kasagaran nga
Department of Environment and No-More Resources!
Ang atong kabukiran ug kalasangan halos wala nay kahoy, tanum ug ang gitawag natong wildlife. Diba ang kalasangan usab ang nagprotekta sa mga lugar nga anana sa ubos sa matag bagyo ug soil erosion?
Tan-awa nga halos hurot na sa pagmina ug pagputol ang atong mga kahoy kita ug ang atong kinabuhi ang anaa karon sa tumang kakuyaw.
Nahimong namiligro ang atong kinabuhi kay halos wala naman kini. Kung atong namatikdan niadtong tuig 1968 adunay sobra sa 16 milyon ektarya sa kalasangan o sobra sa katunga niining kinatibuk-ang gidak-on sa kayutaan sa atong nasud. Apan karon 6 ka milyong ektarya na lang ang nahibilin. Hangtud sa paglabay sa mga panahon hinay-hinay nga nahurot ang atong kalasangan, matag tuig gikan 1992, adunay 133,000 ka ektarya nga Virgin Forest ang nahanaw. Kini nga pagkadaut tungod na usab sa kaugalingong interes sa mga tawo. Ang Dinagkung pagtroso maoy usa sa nanag-unang hinungdan. Pila pa ka tao ang atong paabuton nga mangamatay susama sa nahitabong landslide sa mga pila ka bulang milabay ug sa ubang lugar sa Pilipinas. Mao kini ang dautang epekto human sa 25 ka tuig nga pagputol sa atong kakahuyan.
Kinsa man ang makalolooy sa pagpasagad nato sa atong kinaiyahan? Ang mga kabus? Aduna bay mga adunahan nga ana karon sa evacuation centers sa Cagayan o Iligan?
Naningil na ang kinaiyahan kanato! Unsa pa kaha ang sunod nga mahitabo? Daku usab ang kadaut bunga sa pagmina. Gikatala nga adunay 31.65 bilyong metriko toneladang (MT) mineral ore nga reserba ang atong nasud. Ang mga metallic mineral adunay ihap nga 6.36 bilyong metrikong tonilada samtang ang 25.59 bilyong metrikong tonelada mao ang non metallic nga reserba. Apan kini mahurot inig abot sa panahon 0 kini matud pa sa Center for Environmental Concerns usa kini ka primer on Philippine Environment Data, 1994 nga edition. Ang hugot natong hinumduman nga ang mga mina non-renewable o dili mamahimong mahulipan. Kada tuig, dunay 60 milyon MT ang ginakuha. Sama sa Mining nga anaa misulod karon sa San Luis, Agusan del Sur , Davao Oriental, Compostela Valley, Surigao ug uban pa.
Gawas sa nagkahurot nga reserba sa mga mina ang industriya sa pagmina nagadala og polusyon sa hangin ug tubig. Kinsa man karon ang namiligro sa maong mga toxic waste nga gikan sa mgaong ingdustriya? Dili ba ang katawhan ra usab? Aduna bay ginatawag natong precaution ang gobyerno mahitungod niining mga butanga? Apan mura man hinoog nagakusog kini nga negosyo, gani adunay 100 plus ka aplikasyon sa FTAA (Financial Technical Assistance Agreement) ug sobra duha na gani niini ang naaprobahan sa atong gobyerno. Kini mao ang resulta sa Philippine Mining Act of 1995 (Republic Act 7942) nga nagtugot sa lberalisasyon sa nahisgutang industriya. Usa pa nagatugot kini nga ang mga langyaw makapahimulos sa ato mismong mga bahandi.
Kini nga ihap nagpasabot sa mga langyaw ng
a korporasyon ang samot nga makapahimulos sa atong kinaiyahang bahandi. Apan kita ang mag-antus sa mga dautang resulta sa pagmina, sa pagkadaut sa kalasangan, polusyon ug pagkahurot sa mina.
Grabe ang epekto sa minahan sa atong nasud apan ginaingon nga walay nagpakabana tungod kay wa pa man sila naigo. Buhing Ehemplo ang nahitabong pagdahili sa yuta didto sa Masara. Kinsa ang numero unong naapektuhan? Di ba ang pobreng katawhan nga nanimuyo didto niing maong lugar ug kinsa ang nangamatay? Aduna bay mga tag-iya sa dagkung minahan didto ang naapektuhan sa bag-ong kalamidad? Mga katawhan seguro panahon na nga magpakabana kita ug atong pagatimbangtimbangon pag-ayo ang mamahimong epekto sa pagmina sa atong nasud. Magmata na kita! (Ang MindaViews ang seksyon sa opinyon sa MindaNews. Si Jelieta E. Mariveles nagtapos sa iyang PhD sa University of Southeastern Philippines. Aktibo siya sa Gabriela ug sa Alliance for Concerned Teachers.)