Sa atong nasud matud pa sa Environment Management Bureu adunay duha ka nanag-unang klase sa critical wildlife areas. Una niini, mao ang gitawag natong aquatic habitat, sama sa Coral reefs, shoals, sapa, ug freshwater Lakes nga Makita sa Lengayen Gulf, Manila Bay, Lake Lanano, ug uban pa.
Ikaduha, mao ang terrestial habitat sama sa kalasangan ug kabakhawan nga makita usab sa Luzon, Mindanao, Bohol, Benguet, Palawan ug uban pa. Adunay 33,088 kilometro and coral reefs sa tibuok nasud. Apan70% sa mga coral reefs ang nangadaut tungod sa pagpabuto nga pangisda, cyanide fishing ug muro-ami (ang muro-ami mao ang pagbayo sa mga coral reefs aron mabulabog ang mga
isada aron moadto sa net ug kini matud pa sa Ibon Facts and Figure. Nga gidili niadtong 1986 pa, sa atong balaod apan padayon gihapon ang nahitabong ingon niini. Nganong nagpadayon man kini? Nganong wala man kini nahunong? Nakatulog ba ang DENR? Basin kon tinuod ang giingon nga Department of Environment and No-More Resources.
Ang atong kabukiran ug kalasangan halos wala nay kahoy, tanum ug ang gitawag natong wildlife.
Diba ang kalasangan usab ang nagprotekta sa mga lugar nga anana sa ubos sa matag bagyo ug soil erosion? Apan dili ba kaha nahimong namiligro ang atong kinabuhi kay halos wala naman kini. Kung atong namatikdan niadtong tuig 1968 adunay sobra sa 16 milyon ektarya sa kalasangan o sobra sa katunga niining kinatibuk-ang gidak-on sa kayutaan sa atong nasud. Apan karon 6 ka milyong
ektarya na lang ang nahibilin.
Hangtud sa paglabay sa mga panahon hinay-hinay nga nahurot ang atong kalasangan, matag tuig gikan 1992, adunay 133,000 ka ektarya nga Virgin Forest ang nahanaw. Kini nga pagkadaut tungod na usab sa kaugalingong interes sa mga tawo. Ang Dinagkung pagtroso maoy usa sa nanag-unang hinungdan. Pila pa ka tao ang atong paabuton nga mangamatay susama sa nahitabong landslide sa mga pila ka bulang milabay ug sa ubang lugar sa Pilipinas. Mao kini ang dautang epekto human sa 25 ka tuig nga pagputol sa atong kakahuyan.
Tan-awon nato ang bag-ong nahitabo nga paglandslide sa Baguio. Naningil na ang kinaiyahan kanato! Unsa pa kaha ang sunod nga mahitabo? Daku usab ang kadaut bunga sa pagmina. Gikatala nga adunay 31.65 bilyong metriko toneladang (MT) mineral ore nga reserba ang atong nasud. Ang mga metallic mineral adunay ihap nga 6.36 bilyong metrikong tonilada samtang ang 25.59 bilyong metrikong tonelada mao ang non metallic nga reserba. Apan kini mahurot inig abot sa panahon 0 kini matud pa sa Center for Environmental Concerns usa kini ka primer on Philippine Environment Data, 1994 nga edition.
Ang hugot natong hinumduman nga ang mga mina non-renewable o dili mamahimong mahulipan. Kada tuig, dunay 60 milyon MT ang ginakuha. Sama sa Mining nga anaa misulod karon sa San Luis, Agusan del Sur ug sa San Isidro Davao Oriental ug karon bag-ohay pa lang mosulod na usab ang dagkung minahan sa Compostela Valley. Kini adunay pagtugot sa atong gobyerno provided nga mosunod sila sa gikatalang balaod sa pagmina, apan ang pangutana paunsa man sa gobyerno mapatuman ang mga balaod-non? Apan hugot ba ang pagpatuman niiini o haguka?
Gawas sa nagkahurot nga reserba sa mga mina ang industriya sa pagmina nagadala og polusyon sa hangin ug tubig. Kinsa man karon ang namiligro sa maong mga toxic waste nga gikan sa mgaong ingdustriya? Dili ba ang katawhan ra usab? Aduna bay ginatawag natong precaution ang gobyerno mahitungod niining mga butanga? Apan mura man hinoog nagakusog kini nga negosyo, gani adunay 100 plus ka aplikasyon sa FTAA (Financial Technical Assistance Agreement) ug sobra duha na gani niini ang naaprobahan sa atong gobyerno. Kini mao ang resulta sa Philippine Mining Act of 1995 (Republic Act 7942) nga nagtugot sa lberalisasyon sa nahisgutang industriya. Kini nga ihap nagpasabot sa mga langyaw nga korporasyon ang samot nga makapahimulos sa atong kinaiyahang bahandi. Apan kita ang mag-antus sa mga dautang resulta sa pagmina, sa pagkadaut sa kalasangan, polusyon ug pagkahurot sa mina. Nganong ingon niini ang nahitabo sa atong nasud? Nahaurot na ang mga mina tungod sa kagustuhang mokita, lakip na usab ang mga kalasangan, ug mga isda ug coral sa atong kadagatan. Daghan epekto ang resulta sa pagkahurot sa atong kinaiyahan bahandi.
Ug ang uban niini mao ang pagkawala sa tubig, pagkamatay sa mga katanuman ug hayop nga nagadepende sa habitat.
Nganong hangtud karon ang katawhan, ilabina sa mga dagkong industriya padayon man lang gihapon ang paglabay og hugaw ngadto da tong mga kasubaan ug kadagatan? Kung magpadayon ang ingon niining mga kalihukan, mamatay ang mga isda ug uban pang marine animals nga nagpuyo dinhi.
Nganong ang ubang mga nasud susama sa Netherlands, Switzerland, Japan, Malaysia ug ubp hugot man nila mapatuman ang mga balaod sa pagreserba sa kinaiyahan? Tungod ba kini sa giingon natong political will? Nganong mabuhat man nila kini? Ang atong pangamhanan aduna ba niini?
Panahon na nga ato kining pagasugdan ang pagprotekta sa atong kinaiyahan, kay kung dili, wala nay maabutan pa sa atong mosunod nga generasyon. Hinumdumi kung unsa ang imong gihimo mobalik ra kini kanimo. Kung nawad-an kita sa pagmahal sa atong KINAIYAHAN kini maningil usab kanato ug mosombalik kanato ang atong mga binuhatan.
(Ang MindaViews ang seksyon sa opinyon sa MindaNews. Si Jelieta E. Mariveles-Ruca, 37, bago lang mi gradwar sa iyang PhD sa University of Southeastern Philippines. Aktibo siya sa Gabriela ug sa Alliance for Concerned Teachers)
