WebClick Tracer

BISAG UNSA: Chechnya

DAKBAYAN SA DABAW (MindaNews/Abril 29) — Natingala ko nga nahilambigit ang duha ka magsoong Chechen-American sa teroristang pagpamomba sa Boston Marathon niadtong Abril 15, 2013 nga mikalas og tulo ka kinabuhi ug nakaangol og kapin 140 ka tawo. Sa akong pagkasayod, ang kontra sa mga Chechen, nga maoy tawag sa mga mulupyo sa Chechnya, mao ang mga Russian, dili ang mga Amerikano. Ang kasagarang suspetsadong mga terorista nga motarget sa mga Amerikano mao man ang mga Arabo, o Pakistani, o Afghan. Nganong gitarget man niining duha ka magsoong Chechen-American ang Amerika nga unta ang ilang kontra mao ang mga Russian?

Ang Chechnya usa ka “republika” sulod sa Russian Federal Republic, nga maoy nahabiling mother country sa Russia human natunaw ang Union of Soviet Socialist Republics (USSR) niadtong 1991. Nahimutang kini sa kabukiran sa Caucasus ug adunay 15,300 nga kwadrado kilometro nga kayutaan. Segun sa sensus sa 2010, ang populasyon moabot og 1,269,000 ka tawo, halos pareho lang sa populasyon sa Siyudad sa Dabaw. Gamay lang tuod nga populasyon, apan kulba kaayo silag kasaysayan kay permi lang makigbugno sa mga langyawng mananakop. Niadtong mga 1500s mikombertir sila ngadto sa Islam aron makakuhag proteksyon sa Ottoman Empire batok sa pagpanakop sa Russian Empire.

Apan nasakop ra gayod sa Russia ang Chechnya sugod sa tuig 1813. Bisan na, walay undang ang paningkamot sa mga Chechen nga makalingkawas gikan sa Russia. Kanunay moulbo ang rebelyon sa Chechnya ilabi na kon adunay kasamok sulod sa Russia. Gani giakusahan sila nga midapig sa mga German sa Ikaduhang Gubat sa Kalibotan, ug busa niadtong 1944, gideport ang TIBUOK populasyon sa Chechnya ngadto sa ubang lugar, lakip sa Siberia! Gipabalik lamang sila sa ilang yutang natawhan sa 1956.

Nabuhi na sab ang damgo sa mga Chechen sa kaugalingnan ug kagawasan sa 1991 tungod sa pagkabungkag sa USSR diin ang tagsa-tagsa sa 15 ka dagkong republika nahimong independente. Gusto sab sa Chechnya nga mahimo siyang independente ug iyang gideklara ang Chechen Republic of Ichkeria (Yuta sa mga Mineral). Apan gisupak kini ni Boris Yeltsin, ang Presidente sa Russian Federation, kay niya pa, ang Chechnya dili independenteng entidad sa USSR, kondili nahisulod sa karaang Russian Soviet Federative Republic ug walay katungod mobulag. Kon tugtan ang Chechnya mobulag sa Russia, basin unyag mobulag usab ang ubang mga autonomous nga republika, distrito, ug uban pang teritoryo sa mga minoryang nasyonalidad sulod sa Russia. Kon mahitabo ni, malanay gyod ang Russia ug mahimong insignipikanteng nasod sa Europe.

Aron mabalik ang Chechnya ubos sa ilang kontrol, gilusad sa mga Russian ang gitawag og First Chechen War (1994-1996). Gilaliman kang misukol ning gamitoy nga nasod batok sa ikaduhang gamhanang nasod sa kalibotan, nga iya rang silingan? Ang makabilib kay napakyas ang Russia sa pagpahamtang sa epektibong kontrol sa Chechnya tungod sa nagpungasing atake sa mga gerilya, lakip ang mga teroristang pamaagi. Napugos si Yeltsin sa pagdeklarag ceasefire ug pagpirmag peace treaty sa mga Chechen niadtong 1996.

Apan miulbo na sab ang gera dihang mikatay ang kalihokang separatista ngadto sa silingang Dagestan niadtong 1999. Misamot ang estilong terorista sa mga gerilya pinaagi sa pang-hostage og eskuylahan, ospital, ug sinehan, lakip ang pagpamomba og mga balay sulod mismo sa Russia. Ug busa gilusad sa Russia ang Second Chechen War. Niining higayona, mas organisado na ang pagsulong sa Russia. Gipolbos niini ang kasyudaran sa Chechnya pinaagi sa airstrike una gisulong sa mga tropa. Migamit na og mga brutal nga pamaagi ang mga Russian, sama sa pagmasaker sa mga sibilyan. Ilang gipanakop ug gitortyur ang mga pamilya sa suspetsadong terorista. Ang mga iladong separatista gipamatay. Nahuman ang kontra-teroristang kampanya niadtong 2009, ug namauli na ang kinadak-ang bahin sa mga tropang Russian.

Dayag na lang, lalom ang kaligutgot sa mga Chechen ngadto sa mga Russian. Adunay kalinaw didto apan kalinaw kini tungod sa hingpit nga pagkalukapa sa mga Chechen. Kini ra bang mga Russian way ayo modumalag mga kolonya ug kaalyado, kon basehan ang aksyon sa mga kanhing sakop nga republika sa USSR ug ilang mga kaalyado sa Eastern Europe panahon sa Cold War. Kay dihang nabungkag ang USSR, mibalhin dayon silag kampo ngadto sa US, ang numero unong kaaway sa Russia!

Busa makapatingala ang gibuhat niining magsoong Chechen-American nga sila si Tamerlan ug Dzhokhar Tsarnaev nga namomba sa Boston Marathon. Mga bakwit ni sila gikan Chechnya ug nahimong naturalized citizen sa America. Apan nganong ila na man hinuong giatake ang Amerika? Sumala sa taho, mikomento kuno si Tsarnaev sa iyang amigo nga “”It’s crazy this (ang pagpamomba sa Boston Marathon) is happening now. This is so easy to do. These tragedies happen all the time in Afghanistan and Iraq.”

Ang koneksyon lamang sa mga Tsarnaev ug sa Afghanista ug Iraq mao nga Muslim sila sama sa mga Iraqi ug Afghan. Kining duha ka nasod nakahiagom og ngilngig nga pag-atake ug okupasyon sa Amerika sugod sa 2001 (Afghanistan) ug 2003 (Iraq). Hangtod karon, sige pag pamombahay didto ug libo ka libong tawo ang mangamatay didto matag tuig. Ang trahedya niining mga lugara gibasol tanan ngadto sa Amerika. Ingon diay niana kakusog ang pakigduyog sa mga Tsarnaev sa ilang kaigsoonang Muslim aron sila manimalos batok sa Amerika nga ila man unta ning adopted country? Angay kining hinuktokan sa kadagkoan sa Amerika. (Ang “Bisag Unsa” regular nga kolum ni Macario D. Tiu para sa MindaViews, ang seksyon sa opinyon sa MindaNews. Si Mac usa ka Palanca awardee ug National Book awardee. Puyde nimo ma-email si Mac sa mac_tiu@yahoo.com.ph)

Your perspective matters! Leave a comment below and let us know what you think. We welcome diverse viewpoints and encourage respectful discussions. Don't hesitate to share your ideas or engage with others.

Search MindaNews

Share this MindaNews story
[custom_social_share]
Send us Feedback