WebClick Tracer

PIPISAN: Pagpatampal sin Sarayaw-rayaw

QUEZON CITY (MindaNews/14 October) – Malugay-malugay na isab in hambuuk taymanghud niyu ini magsulat-sulat ha pagtawagun “cyber space” di ha website ini. Magkulang-maglabi mga pitu tahun na daing sin kataabbit kakuh sin MindaNews papasulatun di.

Muna-muna, unu tah in pagtawagun “cyber space” ha Bahasa Sug?

Ma’lum katuh in pagtawag ta ha “newspaper” ha bahasa ta – na “katas taih.” Na in online news iban mga “column” atawa mga “blog,” unu na bahah in pagtawag kanila yan?

Biyah mangih isab dungugun bang in “cyber space” atawa “cyber news” tabiyah niya tawagun ta cyber “taih” – pagga way pa ma’ana sin “cyber” ha Bahasa Sug.

Bang ha Bahasa Anggalis, bukun mustahil in kalima “cyber excreta” bang bissarahun ha masa-alla niya atawa laung nila “metaphorically speaking.” Sabab yari in katan babarapa “lummih” pagtawagun ta Internet. Damikkiyan, yari ra isab in katan karayawan ha lawm niya. Hatiniya, ha lawm lima ta in kapagbayah bang biyah diin in pagpakay ta sin pagtawagun “cyber space.”

Bukun ini mga tuwan, tabiyah niya, bissara lumuh-lumuh. Sah, kahalan ini sin bahasa taniyu walah na naka-apas sin ligut sin dunya labi-lubah na amuin babarapa kakahinang sin pagtawagun “marvels” sin “science” iban “technology” atawa ha kalagguan niya amuin ginisan kalingkaw sin pagtawagun “modernization” iban sin mga babarapa bissara atawa kalima nasakup lamud ha lawman nila yan biyah sin mga “globalization,” “post-modernism” iban sin kaibanan pa.

In kasabunnalan niya, bukun hadja Bahasa Sug in kiyukugdan sin ginisan kakalingkawan sin dunya ha bihaun. Misan iyanun katan bahasa ha katilingkal dunya kiyukugdan sin biyah ha yan.

Amuna na hadja bang mga magdagan awn na nakaapas-apas. Damikkiyan awn da isab kiyabibin nakalayuh-layuh bihan. Kiyangih-kiyarayaw da isab bang in dagan sin hambuuk bahasa masuuk atawa malayuh pa pagtawagun ku kakalingkawan sin dunya bihaun ini.

Muna-muna ha dayaw niya: ma-“preserve” in kapurnah iban buhgat sin hambuuk bahasa bang siya malayuh daing ha mga kakalingkayawan yan sabab dih siya kalamuran sin mga kalima atawa bissara bahgu.

Ha ngih nya: nah, hikabin siya sin dagan sin pagtawagun “development” sin dunya. Ini malagguh pa bissara bang unu in pagtawagun “development.” Kalu, inshaAllah, ha mga susungun yan masalassay taniyu ra in mga mauduh biyah ha ini.

Hatiniya, in bahasa subay magsulig, magluag, maglagguh. Bang wayna gumawah bahgu duun kaniya, nah, amuna yadtu hikabin na siya. Pagga in Bahasa Sug ini giyatusan atawa kan ibuhan tahun na, hatiniya, awn na “coping mechanism” niya amuin hika-agad niya ha unu unu na waktu sin salsilah sin mga babarapa kabahasahan sin dunya.

In mga mawduh iban pikilan ini dih tapa mabissara ha waktu ini. Ha bihaun, mabayah ku hadja hipa-abut pa mga kabagayan atawa mga mamamassa ha Bahasa Sug sin di ha “column” sin taymanghud niyu ini ngiyanan ku “Pipisan” – magpaguwah kita babarapa pikilan manunjuki atawa pasalan kahalan sin kitaniyu.

Pagga in taymanghud niyu ini ginisan in hipagsulat-sulat pasal babarapa kahalan ha “main column” niya (i.e., Crucible) pasalan sin hulah Pilipinas iban kahalan sin mga Bangsa Islam ha katilingkal sin dunya iban sin kaibanan niya, dih natuh na paluagun atawa palawmun in pagbissara ha mga yan di.

In di ha “Pipisan” di ta na bissarahun in babarapa pasal kahalan di ha Sātan Pilipinas iban sin Lupah Sug iban na sin katan binaybayan niya malayuh-masuuk. Bukun unu bang unu biyah mabissara ta, nag-iiskul-iskul pa in taymanghud niyu ini nagbibissara na siya sin pasal yan.

Sah subay ha tahun 2008 sin gimuwah na in MP3 ampa siya nagrecord sin mga “khutbah” niya  iban kiyalukis niya in manga yan ha Bahasa Anggalis. Yari ri ra in kaibanan “khutbah” atawa pagtawagun niya “discourse” ha MindaNews. Sumagawah, mataud tuud walah pa kiyaguwah di. Hihidjatul niya yan sambil pa bihaun. Mura-murahan hituy niya in hinang ini sambil ha susungun, inshaAllah.

In ngan “pipisan” ini amura in kalimah, ha pikil ku, nakasuuk pa Bahasa Anggalis “crucible” amuin in, balikan ku biyah salawat, ngan sin column sin taymanghud niyu ini di ha MindaNews. Sin pagta-abbit man kakuh sin MindaNews pasulatun aku nagtagnah ha tahun 2009, pinih ku muna-muna in kalimah “crucible” amuin mahinang ngan niya.

Bang maytah “Pipisan,” hitarjumah ku na hadja in tiyuh-tiyuh likapan sin amuin “first column” ku ha MindaNews in mawduh niya: “Revealing our best” (“Pagpatampal sin sarayaw-rayaw).” Ini in tarjumah niya:

“Laung sin “Encarta Dictionary,” in kalimah “crucible” (tiyawag ku “pipisan” ha bahasa taniyu) in hati niya “durukan sin panukasi atawa taas sin kasangatan.” Makajari ra isab siya “binaybayan” atawa “kahalan” sin mga manusiyah duun ha yan nakanananam sila sin babarapa “panukasi” amuin mahinang dan hikapinda – (bang nila pindahun) – sin kahalan nila.
 
Ha sabab yadtu, in “pipisan” manunjuki magmasa-alla atawa magpakitah sin kahalan sin hulah di ha Mindanaw (iban na sin Lupah Sug iban sin katan binaybayan di ha Sātan Pilipinas) iban na sin katilingkal dunya amuin nakanananam (atawa timatanggung haggut-pasuh) way tubtuban niya.
 
Pagga in pangatud sin kamatauran in “tatandasan” ha Sātan Pilipinas bukun marayaw; in sakabunnalan niya, in sila amuin tiyatandas dirihilan sila “opportunity” atawa waktu amuin mara nila mag-atubang in panandasi yan ha bat da mayan hikapaguwah nila in sarayaw-rayaw duun ha pagkamanusiyah nila; bukun amuin hikabalih atawa hikahinah sin panindug nila sah mahinang dan hikapatampal nila in sarayaw-rayaw duun kanila iban sin (agama nila) iban bangsa nila.
 
Ha sabab yadtu bang ta aturun ha katiluagan niya, in kalimah “pipisan” manunjuki ini luluunan amuin hipagpaguwah sin putti sin kabuhih: magluwas-lungsad magbuluk-binasa in hambuuk manusiyah bat da niya hikapaguwah in putti sin kabuhih niya – ha bat da niya kahatihan bang unu in sa ta-as ta-as ma’ana sin kabuhih (iban pagkamanusiyah).
 
Ha kahawpuan niya, in “column” ini manunjuki magpasambu sin pikilan sibuh da in masaallah (atawa kabatinan) iban katiluagan sin kajariyan sin pagtawagun “pipisan” amuin iya-atubang sin mga tau ha Sātan Pilipinas amuin awn kapurujanan niya di ha hulah Pilipinas iban hakatiluagan sin dunya.
 
Asal dumatung na hadja yan in waktu, awn mga pikilan atawa bissara iban sin dan pagpaguwah kaniya di ha “column” ini amuin dumagbus bukun ha tiranan kabiyaksahan; awn waktu, dih tuma-alluk iban biyah dagbus pikilan nagbabarud-barud.
 
In kasabunnalan niya in mga yan, (pikilan) bukun hipanglubu sah hipagpalindug; bukun hipanakit sah hipagbulansang; ha bat da dih kita mabiyaksa mabuhih ha kalamma iban kalisuh atawa manabuki na sadja sin suknah iban panglungguh (sin hisiyu-siyu na manglulungguh).
 
In mga yan magbantang sin paghati iban sin mga pangannali taniyu pa lawman sin “pipisan” ha bat da mayan (“mapipis” in mga pikilan yan gumuwah in putti niya) hikapatarasangngan taniyu in sarayaw-rayaw daing ha marayaw iban sin amuin ha pangarati taniyu marayaw na.”   
 
Mahuli, manghinduwa’a kitaniyu ha gamman mahinang in mga pikilan di ha “pipisan” ini dan hikasung sin karayawan sin kitaniyu katan. Magsukul kaniyu iban salam duwa’a pa katan.
 
(MindaViews is opinion section of MindaNews. Julkipli Wadi is Professor of Islamic Studies, University of the Philippines. This piece is meant for Tausug readers of MindaNews and those who want to learn Bahasa Sug. “Pipisan” is the Bahasa Sug translation of “Crucible”, the English title of his column. This first piece explains why “pipisan” and carries the same title of his piece “Revealing the Best” read in Tausug: “Pagpatampal sin sarayaw-rayaw”.)

Your perspective matters! Leave a comment below and let us know what you think. We welcome diverse viewpoints and encourage respectful discussions. Don't hesitate to share your ideas or engage with others.

Search MindaNews

Share this MindaNews story
[custom_social_share]
Send us Feedback