WebClick Tracer

COMMENTARY: Panahom kalabot sa gidusong subli nga pag-oktaba sa eleksyon sa barangay

DIGOS CITY (MindaNews/24 April) — NIADTONG Oktubre 21 sa niaging tuig (2016) mao unta ang eleksyon sa mga opisyales sa barangay (ug dungan sab ang sa Sangguniang Kabataan o SK).  Pero, segun sa atong nahibaloan, wala kini mahitabo.

Tungod kini kay naghimo man og balaod ang atong Kongreso nga ioktaba (postpone sa Iningles) kini ngadto sa Oktubre 23 karong tuiga (2017).  Ang maong balaod sa pag-oktaba sa eleksyon sa barangay gihimo isip pagsanong sa gipahayag nga gusto ni Presidente Rodrigo Roa Duterte.

Sumala pa sa halangdong pangulo sa atong nasod, angay kuno nga dili lang usa ipahigayon ang maong eleksyon kay dako ang peligro nga palihokon sa mga drug lord ang ilang kuwarta aron padag-on ang mga kandidato kinsa kontrolado o impluwensyado nila.  Kon kini mahitabo, lagmit (o segurado?) nga mahimo silang dakong babag sa gipanghingusgang kampanya sa kasamtangang administrasyon batok sa iligal nga droga, kriminalidad ug korapsyon.  Gani sa pagkakaron, matod pa mismo ni Presidente Duterte, “mayoriya” o mokabat sa kuwarenta porsyento (40%) sa mga opisyales sa gobyerno ang nalambigit sa iligal nga droga.  (Naay uban nga kutihan kinsa moingon nga ang 40% dili mayoriya kay ang buot kuno ipasabot sa “mayoriya” mao ang 50% + 1 o sa ato pa sobra sa katunga.  Pero dili na nato tagdon kini nga pagkuti-kuti kay makadugang lang sa labad.)

Ug karong bag-o lang (Marso 22) ang talahorong representante sa ikaduhang distrito sa Surigao del Norte nga si Robert Ace Barbers nagduso sa House Bill (HB) 5359 nga buot ioktaba na pod pag-usab ang eleksyon sa barangay (hasta sa SK) pinaagi sa pagsal-ot og mga probisyon sa Akta Republika 9164 nga maoy nagtakda sa maong mga eleksyon.  Ingon man, si Speaker Pantaleon Alvarez mismo nag-ingon nga moduso siyag balaod aron paghimog mga kausaban o amendments sa Akta Republika 7160 o Local Government Code aron maghatag og dalan sa makausa pang pag-oktaba sa eleksyon sa barangay.

Kon molusot ang HB 5359 ni Barbers, sa tuig 2020 (Mayo 25) na ang sunod nga eleksyon sa barangay.  Ang kasamtangang mga nangatungdanan nga opisyales sa barangay pagailhon na dayon nga naundang na sa katungdanan (terminated) ug pagailisan sa mga tinudlo o appointed ni Presidente Duterte.  Lagmit susama ra usab ang intensyon ug epekto sa balaod nga gilarawng iduso ni Alvarez.

Ug susama sa unang pag-oktaba, ang nag-unang rason niining subling pag-oktaba mao ang kabalaka nga maoy modaog ang mga kandidatong kunsabo sa mga drug lord.  Lakip usab nga rason ang paghatag sa Presidente og igong panahon sa walay sagabal nga pagpadis-og sa gitinguhang mga reporma ug sa kampanya batok sa kriminalidad ug korapsyon, ingon man batok sa mga elitistang pulitiko ug interes.

NAAY mga dili uyon sa pag-oktaba sa eleksyon sa barangay, bisan kadtong primero pa ug hasta na kining giduso o gilaraw karon.  Sagad ang ilang katarongan sa pagsupak maghisgot sa dinagkong prinsipyo sama sa “demokrasya” ug “soberanong katungod sa mga lungsoranon pagpili sa ilang opisyales.”  Apil gani niini si kanhi Senador Aquilino “Nene” Pimentel, Jr., usa sa mga nagpundar sa PDP-Laban nga maoy partido ni Presidente Duterte ug amahan sa pagkakarong Presidente sa Senado nga si Aquilino “Koko” Pimentel III.  Dili ko motukbil sa ingon niini nga mga rason kay medyo kumplikado ra kaayo ni para sa akong yano intawon nga salabotan.  Gawas pa, ang maong linya sa pangatarongan mahimong ingnon nga usa lang ka salimbong nga gigamit sa mga elitistang pulitiko ug kanang giingong mga “dilawan” (kinsa basin kakumboya pa gani sa mga drug lord) aron paglilong sa ilang tinuod nga interes – nga naglakip sa pagpatunhay sa gitawag nga narco-politics.  O kaha pangatarongan kini niadtong mga mabaw og pamensar nga morag tua nagpuyo sa laing planeta mao nga wala masayod o nagdumili pagsabot sa tinuod nga mga panghitabo dinhi sa atong nasod.

Ang akong pagduha-duha kon KINAHANGLAN ba gyod ioktaba ang eleksyon sa barangay gipasikad lang sa tinamban nga pangagpas nga nanukad sa tikdol-tikdol nga pagpaniid sa mga katikaran kalambigit ug pagkahuman sa miaging eleksyon presidensiyal.

MAINGON nga daghan ang nahingangha sa nahimong resulta sa maong eleksyon dihang midaog si Rodrigo Duterte, usa ka Bisaya nga gikan sa Mindanaw.  Kini tungod kay dili siya tanto ilado (kon itandi sa iyang mga kaatbang).  Gawas pa, sumala mismo kaniya, wala siyay hitsas nga nasudnong makinarya sa kampanya ug wala usab sarang nga pondo.  Gani, sa sinugdan nag-ukon-ukon man siya sa pagdagan.  (Hinuon, naay mga nag-ingon nga ang maong pag-ukon-ukon kabahin lang kuno sa iyang estratehiya – padugang sa pusta, matod pa.)

Apan ang dili tanto ilado, walay makinarya, kulang sa pondo ug nag-ukon-ukon nga kandidatong Bisaya nangharos sa maong eleksyon.  Nagmadaogon siya uban sa 16,601,997 ka boto o 39.01 porsyento sa tanang boto; gibiyaan niyag hapit pito ka milyon ka boto ang nagsunod kaniya nga si Mar Roxas, kandidato sa administrasyon.

Maingon nga kining maong kadaogan usa ka makabungog nga pagsalikway sa tradisyonal nga pulitika nga gidominahan sa mga “elitista ug disente kuno” nga nakasentro sa gitawag nga “imperial Manila.”  Dugang pa, maisip kini nga tataw nga pagpadayag sa popular nga suporta sa iyang plataporma nga nahasentro sa pagbatok sa droga, kriminalidad ug korapsyon.

Sa iyang paglingkod sa katungdanan, si Presidente Duterte nakadawat sa pagsalig sa 91 porsyento sa mga Pilipino sumala sa surbey nga gihimo sa Pulse Asia niadtong Hulyo 2016.  Kini maoy kinatas-an sukad masukad nga sinugdanang trust rating alang sa usa ka presidente sa Pilipinas; layo kaayo kinig gintang gikan sa 85 porsyento nga nakuha ni PNoy sa paglingkod niini.  Sa susamang surbey usab sa Social Weather Station (SWS) niadtong Hunyo 2016, ang dakog pagsalig kaniya miabot og 84% samtang 5% ra ang gamayg pagsalig. Setentay nuybe porsyento (79%) ang iyang net trust rating basi sa maong surbey; kini gikonsiderar sa SWS nga excellent nga “grado”.

Ang sunod nga mga surbey sa SWS sulod sa unang unom ka bulan sa pagpangatungdanan ni Presidente Duterte nagpakita sa padayong taas nga pagsalig sa mga Pilipino kaniya.  Sa Septiyembre 2016 nga surbey, 76% ang iyang nakuhang net trust rating ug sa Disyembre 2016, 72%.  Ang maong mga numero nahulog pa gihapon sa kategoriyang excellent.

Pupareho pod ang resulta sa mga surbeyng gihimo sa Pulse Asia diin ang iyang trust rating niadtong Septiyembre 2016 mikabat og 86%.  Mikanaog kini ngadto sa 83% pagka-Disyembre 2016 ug 76% niining Marso 2017.  Sumala pa sa Pulse Asia, kining maong mga pag-us-os sa numero makonsiderar nga “marginal” o gamay lang kaayo.  Sa laktod nga estorya, nagpabiling taas pa gihapon ang pagsalig sa mga Pilipino kang Presidente Duterte.

Kining pagpabiling taas o excellent sa pagsalig sa mga tawo ngadto sa presidente nahitabo taliwala sa nagkalain-laing isyu ug pagsaway batok kaniya nga mingtumaw sulod sa maong panahon.  Maisip natong labing bug-at niini mao ang mga isyu kalabot sa giingong extra-judicial killings (EJK) kalambigit sa war on drugs sa administrasyon ug mga kabalaka mahitungod sa paglapas sa mga tawhanong katungod (human rights), rule of law ug due process.

Bisan pa man sa maong mga isyu, ang iyang mga dumuduyog ug tigsuporta nagpabiling wala matarog sa ilang paglaban sa banggiitang presidente.  Labi na dinha sa social media, hugot ug maisogon nilang gipanghimaraot ang mga “pulpol” ug “dilawan” (apil na ang “biased” o dunay gidapigan nga mainstream media) kinsa nanagkunsabo kuno aron tay-ogon o ideestabilisar ang administrasyong Duterte.  Kusganon usab nilang gilabanan ang kamakatarunganon sa war on drugs, lakip na ang pagtumba sa mga p*****i** nga drug personalities.

Usa sa giingon nga dakong nakatabang sa pagpadaog kang Duterte sa eleksyon mao ang kaylap nga network sa mga ordinaryong lungsoranon nga miboluntaryo sa ilang panahon, abilidad, kagamitan ug hasta na kuwarta aron ikampanya ang ilang kandidato.  Kining maong mga pundok sa mga boluntaryo maoy nahimong yawe aron masangkad sa kampanya ni Duterte bisan ang mga suok-suok nga dapit sa nasod.

Human sa eleksyon, ubos sa pagpasiugda sa Bol-anon nga kanhi Mayor ug karon Cabinet Secretary Leoncio “Jun” Evasco, Jr. (kinsa maoy nagdala sa kampanya ni Duterte), ang maong network nagsilbing dugokan sa pagtukod sa gitawag nga Kilusang Pagbabago (KP).  Ang KP, sumala pa kang Peter Laviña atol sa national organizing conference niini niadtong Oktubre 2016, nagtinguha sa “pagbalhin (convert) sa kusog sa katawhan panahon sa kampanya ngadto sa kusog sa katawhan dinha sa pagpanggamhanan (governance).”  Niadto pa lang ganing Oktubre 2016, gibanabana nga moabot na og hapit usa ka milyon ang membro sa KP, matod ni Doris Isubal-Mongaya nga lead convenor sa KP alang sa Kabisay-an.

Sa pagkakaron tingali, lagmit nga pipila na gyod ka milyon ang ginsakpan sa KP sanglit lakip man sa lubas o core niini ang ubay-ubay nga mga banggiitang organisador ug mga kadre kaniadto sa anti-diktaduryang kalihokan sa panahon ni Marcos.  Gani, dihang gi-search nako sa Facebook ang “Kilusang Pagbabago” kapin sa 80 ka account nga nagdala sa maong ngalan ang akong napalgan – nagrepresentar sa mga tsapter sa maong organisasyon o kalihokan nga naggikan sa nagkadaiyang dapit sa atong kapupud-an gikan sa Luzon hangtod sa Mindanaw ug ingon man sa nagkalain-laing sektor sa katilingban.  Buot ipasabot niini mao nga anaa nay usa ka kaylap, kusganon ug organisadong kalihokang grassroots nga hugot nga nagasuporta sa mga programa sa administrasyong Duterte ug andam sa aktibong paglihok aron kini magmalamposon.

YUNA, makapangutana ka tingali, unsay labot niining padayong taas nga pagsalig sa mga Pilipino nganha sa Presidente ug sa pagka anaay kaylap nga grassroots nga kalihokan nga aktibong nagasuporta ug nagaduso sa mga programa sa iyang administrasyon ngadto sa hisgotanan sa pag-oktaba o dili sa eleksyon sa barangay?

Aw, simple lang man.  Sa akong tinamban nga pangagpas, dili na angay kahadlokan o kabalak-an nga makontrol o madiktahan sa mga drug lord ug sa mga elitistang “dilawan” ang mahimong resulta sa eleksyon sa barangay kon ipahigayon kini karong tuiga.

Una, segun sa gikaasoy na, ang pagdaog mismo ni Presidente Duterte sa eleksyon nagpakita nga ang mga lungsoranon ug botante nahigmata ug misalikway na sa mga narco-politician ug “dilawan”, di ba?  Kon nahimo nila niadtong miaging eleksyon ang ingon niadtong mabuot nga pagbotar, nganong mahadlok man ta nga mahaylo sila sa mga kandidatong paluyohan sa mga drug lord ug “dilawan” inig eleksyon sa barangay?  Nagduda o nagtuo ba diay kita nga “aksidente” o “sulagma (“fluke” sa Iningles pa) lang ang resulta sa niaging eleksyon?  Nga dili kadto bunga sa mabuot nga pagpili kun dili nadala ra sila sa bul-og sa ilang pagbati?  Laina pod kon ingon niana oy!  Mora man tag way salig sa mga botante nga maoy nagpadaog kang Presidente Duterte.

Ikaduha, ang padayong tag-as nga trust rating kang Presidente Duterte timailhan nga nagpabiling hugot ug kaylap ang pagsuporta sa mga Pilipino kaniya ug sa iyang mga programa bisan pa sa nagkadaiyang isyu nga mitumaw batok kaniya ug sa iyang mga pamaagi sa pagdumala.  Busa, makasalig kita nga kon ipahigayon rong tuiga ang eleksyon sa barangay ang mga botante mopatalinghog gyod sa Presidente kon moawhag siya nga dili magpahaylo sa mga kandidato nga kunsabo ug gisuportahan sa mga drug lord, drug pusher, ug elitistang “dilawan”.  Sa binag-o pang pagkasulti, nag-level up na ang katawhan ug botanteng Pilipino sa ilang pulitikanhong kaamgohan.  Unsa may basihan nga magduha-duha pa ta nga motipas sila sa dalan nga ila karong gisubay ubos sa lamdag sa pagpangulo ni Presidente Duterte inig ipahigayon ang eleksyon sa barangay?  Ingon na lang ba gyod niana kahaguka ang ilang pagsunod kaniya nga kalit na lang hangopon nila pagbalik ang gikasilagan ug gisalikway na nga mga drug lord ug ilang mga kaabin?

Ikatulo, sa miaging eleksyon malamposong napadaog si Presidente Duterte sa kaylap nga paglihok sa maingon nato nga inayom-ayom ug dinali-dali pagkatukod nga network sa mga boluntaryo.  Pagkakaron, ang maong network nalangkob na sa usa ka organisadong kalihokan (ang Kilusang Pagbabago) alang sa pagpagahom (empowerment) sa katawhan isip mga katimbang sa pagduso sa mga kausaban nga gitinguha sa administrasyong Duterte.  Ug kini nga kalihokan samot nga napalig-on sanglit suportado man sa administrasyon.  Buot ipasabot, anaay usa ka epektibong makinarya nga mapalihok aron awhagon ug giyahan ang mga botante sa hustong pagpili sa mamahimong opisyales sa barangay.  Sa gikaingon na, ang lubas niini nga kalihokan gilakipan sa daghang banggiitang organisador ug kadre.  Busa, kaduha-duhaan ba nato ang katakos niining maong kalihokan sa pagsiguro sa tarong nga resulta kon ipahigayon karong tuiga ang eleksyon sa barangay?  Ayawg ingna nga nagduda ta nga basig tumo-tumo ra diay ang gipasigarbong gikusgon ug kakaylap sa maong kalihokan!

Isip sumada ug sa simpleng pagkaestorya, maingon nga pagkakaron anaa ang mga sangkap o kahimtang aron ikapahigayon na dayon ang eleksyon sa barangay uban sa igong kasigurohan nga dili makalighot ang mga kandidato nga suportado o kaabin sa mga drug lord ug elitistang pulitiko.  Ang dili na pagsublig oktaba niini usa ka pagpakita sa pulitikanhong kalig-on sa administrasyong Duterte ug paghatag og dalan sa gitawag nga people’s participation in governance.  Sa pikas bahin, ang pag-oktaba og usab sa maong eleksyon (ilabi na sulod sa laing tulo pa ka tuig) mahimong sabton isip timailhan sa pagduha-duha sa kalig-on sa administrasyong Duterte ug sa pulitikanhong kabuot sa katawhan nga maoy mituboy kang Presidente Duterte nga mahimong kinatas-ang opisyal sa nasod Pilipinas. (This piece is also published in the April 26, 2017 issue of the weekly Bisaya Magazine.)

Your perspective matters! Leave a comment below and let us know what you think. We welcome diverse viewpoints and encourage respectful discussions. Don't hesitate to share your ideas or engage with others.

Search MindaNews

Share this MindaNews story
[custom_social_share]
Send us Feedback