PANGANTUKAN, Bukidnon (MindaNews / Marso 8) – Nasaka na nako ang Mount Kitanglad (2,899 masl) ug Mount Dulang-dulang (2,938 masl), duha sa pinakataas nga mga bukid sa Pilipinas. Gani, ang Dulang-dulang mao man ang nagsunod sa Mount Apo (2,954 masl) sa kataas. Dies y sais ka metros lang ang diperensya tali sa Dulang-dulang ug Apo, mao nang usahay magkomedya kos akong mga higala nga mosaka mis Apo, unya among kuhaan og 17 metros ang tuktok niini aron ang Dulang-dulang na unya ang pinakahabog sa nasud.
Apan, balik sa seryoso nga istorya. Niadtong Marso 1, niapil kos trail ultramarathon didtos Mount Kalatungan. Ang 42k akong giapilan, apan ang aktwal nga kalay-on niabot sa 45 kilometros basi sa sukod sa GPS. Pers taym ko moapil og lumba sa trail (kana bang hagip-ot nga agianan nga kasagaran taliwala sa kasagbutan o lasang) bisan kung kadaghan na ko nisakag bukid.
Alas dos sa kaadlawon mi gibuhian sa starting line aron dili mi magabhian sa rota. Igo-igo kadto nga oras kay molatas kamig duha ka bukid (Kalatungan ug Mount Lumpanag nga gitawag pod og Mount Wiji). Dili pod lalim kay gawas nga habog, medyo tiptip ang agianan, adunay mga pangpang nga kung simbako mahulog ka, dili ka mamatay sa bun-og apan sa kagutom kay dugay ka moabot sa ubos. Makadugang sa kakapoy ang balon nga tubig, pagkaon, kendi, cell phone wind breaker ug thermal blanket.
Bibo pa sa bag-o pang nagsugod ang lumba. Apan paglabay sa mga duha ka oras mingaw na kay nagkabulag-bulag na ang mga mananagan. Pag-abot sa lugar nga makita na ang maanindot nga Muleta Falls medyo hinay na ang tikang sa kadaghanan kay tiptip na ang agianan, timailhan nga duol na ang tumoy sa Kalatungan.
Morag maihap lang kaming wala nagdala og trekking pole, mokapyot lang sa sanga ug sagbot sa agianan. Nahingangha ang ubang batan-ong mananagan nga walay dalang trekking pole kining edaran nga nisalmot sa lumba. “Fifty-seven na ka, Sir? Unya naa pa gyud kay fracture? Lig-ona nimog tuhod oy!” matud sa usa kanila. Ningisi lang ko samtang nag-usap sa tsokoleyt. “Nagsandal ra lagi ka, Sir,” niingon ang iyang kauban. “Wala koy ikapalit og mahalong sapatos,” maoy akong tubag, ug nangatawa ming tanan.
Pag-abot sa tuktok sa Kalatungan may laing mananagan nga nakadumdum tingali sa akong nawong. “Di ba, Sir, ikaw tong nagaapil og marathon nga magtsinelas lang?” pangutana niya. “Oo, ako to. Pero karon kay trail run man karon nagsandal ko para medyo level up,” nitubag ko ug nangatawa ug nag-apir ming duha.
Mao ni nindot sa marathon. Ang tan-aw sa kadaghanan nga ang pagdaog ras lumba ang naas among hunahuna. Pero sa tinood lang, makaabot lang mis tumoy, sa finish line, lipay na kaayo mi bahalag iwit. Tinood, ang pipila maningkamot nga modaog, apan isports ang tanan ug giisip ang matag usa nga higala bisag wala nagkailhanay o mao pa lang nagkita.
Maguol ug malooy mi kung naay dili makahuman tungod kay nakuyapan, naluthan, napiang o bisan unsang hinungdan kay sayang ang kahago sa pagbansaybansay ug sa aktwal nga lumba. Hunahunaa ang pagmata sayo sa buntag, ang disiplina sa kaon ug tulog ug uban pang pagpangandam aron adunay igong kusog ug resistensya. Mao to nga sa dihang nalabyan nako ang usa ka mananagan nga nihunong kay naluthan, walay duha-duhang gihatag nako ang akong dalang bandage aron ihapin sa iyang lapa-lapa. Hinaut nakaabot siya sa finish line.
Balik sa lumba, dili sayon ang trail, ingnon ta ka. Adunay parte nga halos 90 degrees ang katiptip. Angay magbantay sa mga pangpang, nanglabawng sanga ug tuod sa kahoy, mga tunokong tanum, ug uban pang makababag sa tiil. Segunda sa kalisod sa Dulang-dulang sumala sa akong nasinatian. Hinoon, adunay mga parte sa Kalatungan ug Lumpagan nga hanayhay busa pwedeng daganon, dili parehos Dulang-dulang nga kanunay kang mosubida ug walay hanayhay. Apan sa Kalatungan ug Lumpanag adunay parte nga walay kahoy ug mohalhal ka kung init na ang adlaw inig agi nimo didto. Kung kulang kas praktis lagmit moinat imong dila paingon sa yuta ug imo kining matumban.
Maong sa dihang nakagawas na kos lasang sa Lumpagan, ang ikaduhang bukid nga among gilatas, hilabihan nakong lipaya. Lipay nga dalang kulba kay hapit na pod ang intermediate cut-off time nga alas tres sa hapon. Maayo na lang nga wala ko pamaoli sa sakag kanaug sa duha ka bukid, mao tong akong gidagan ang taliwalas katubhan paingon sa lugar diin naa didto ang tawong mo-rekord kung nakaabot ba ang usa ka mananagan sulod sa gitakdang oras. Haskang inita ra ba kay bag-o pang gisunog ang katubhan. Nakadumdum na hinoon kos nobelang Inferno ni Dan Brown diin nakaingon ang usa ka karakter nihulagway sa Manila isip “Gates of Hell” (Ganghaan sa Impyerno).
Kadtong akong giagian nga katubhan morag “Gates of Hell” pod to ba sa kainit. Pero paggawas nakos katubhan, dili man si Taning ang nitagbo nako kundi laing mananagan nga nangutana kung nakita ba nako ang marshal nga tig-tap sa among electronic timer. Giingnan kuno siya didtos aid station nga nitagbo namo ang marshal. Na, wala man tawn koy nakitang nitagbong marshal gawas kung natagulilong siya.
Mga 100 metros na lang unta ko padulong sa aid station ug naa pay siete minutos una mag-alas tres. Sa ato pa, makaabot pa unta kos cut-off time. Pero unsaon man nang nisibat man ang marshal nga mo-rekord sa oras. Gisingot kog bugnaw taliwala sa kainit sa akong lawas, ug morag gilamoy kos yuta paghagtok sa alas tres nga walay nitunga ni anino sa marshal. Kay wala na man koy mahimo, nilingkod na lang kos daplin ug naghunahuna kung unsay buhaton.
Dayon, uban sa laing tulo ka mananagan gikan sa Cagayan de Oro, nidesider kong mopadayon paingon sa finish line bisan kahibalo kong ila na kong ideklarang DNF (did not finish) ug dili na makadawat sa mga pahalipay sama sa finisher’s shirt ug medalya. Linya man gud nako ang “fight the good fight, finish the race.”
Lakaw-dagan among gihimo aron makaabot sa oras. Apan laing malas kay sa dihang mga dos kilometros na lang unta sa dili pa ang finish line, nahanaw na man ang mga trail signs ug walay ni usa ka marshal nga maoy mogiya kanamo. Pulos baya mi dili taga-Pangantukan, busa nasaag mi ug naabtan na lang mis kangitngit wala namo matultoli ang ensaktong dalan. Kay naguol na man ang akong mga kauban nga basin binuangan mi didto, ug nilabay na pod ang cut-off time, nagpakuha na lang mig sakyanan ug nagpahatod sa sentro sa lungsod.
Niisplikar mis organizer sa nahitabo, apan gahi sila sa ilang desisyon. Mora kog kahilakon, gibatig kahaw-ang. Gihagad kog panihapon sa usa ka sakop sa organizer apan nibalibad ko kay taliwala sa kagutom ug kauhaw mas nipasulabi ang kahugno. Ako untang ipasigarbo sa akong bugtong apo nga niuban kanako ang medalya, apan ang akong lapoy nga lawas lang ang akong dala gikan sa lumba. Sa akong kahiubos sa nahitabo, akong gihubo ug gibiyaan sa finish line ang akong event shirt ug nilahos pag-uli.
Seguro, dili maayo ang akong gihimo. Apan gihunahuna pod unta sa marshal ang resulta sa iyang gihimo. Gipaneguro pod unta sa tig-organisa nga dili mawala ang trail signs ug adunay igong tawo nga makagiya sa mga mananagan kay dili man kami taga-Pangantukan. Gani, dili man lang kami ang nasaag. Nagbayad baya kami sa among pag-apil. Nigasto baya kami sa oras, kahago ug salapi. Dili man ko magmahay kung na-DNF ko tungod kay dili na nako kaya. Hinaut ila ning mabasa aron dili na mausab ang among nahiaguman.
Bisan pa sa nahitabo, nagpasalamat ako nga nakasinati sa kulbahinam nga lumba latas sa maanindot nga Kalatungan Range. Nasukod nako ang akong kakayahan isip atleta. Wala nako nalupig ang bukid kay dili man gyud malupig sa tawo ang bukid. Apan nalupig nako ang akong kaugalingon.
(Ang “Lawas ug Lapa-lapa” mao ang Bisayang bersiyon sa kolum sa isports ni H. Marcos C. Mordeno nga “Body and Sole.” / MindaNews)
