Dear Cor,
COVID-19. Infamous (hindi famous) ka ngayon sa buong mundo. Nakatutok sa yo ang daigdig.
Pero wais ka talaga. Marunong ka ng makibagay. Natuto kang maghanapbuhay, pasok ka sa mga buhay na tawo. Sa madali’t salita kapag pinapasok ka, at dahil hindi alam na nakapasok ka na, kami na pala ang bumubuhay sa yo.
Sa totoo, aswang ka, sa mga Bisaya dakong wakwak. Naghahanap-buhay lamang sa gabi, protektado ng dilim, pagsilang ng araw, takbo ka na, tago kaagad. Patay ka sa init ng araw.
Perong mukhang natuto ka sa pagbabago ng mundo. Hi-tech na ngayon, meron na ng radio, ng TV, ng internet, ng cellphone, pati satellite. Dati hindi ka makakilos sa gabi. Ngayon kahit araw puede pa rin. Papaano?
Ayon, pasok sa katawan ng buhay na tawo, pansamantalang naging tawo, mukhang tawo, walang pili, okay lang kung lalaki, okay lang sa babae, okay lang sa gay, okay lang kung matanda, okay lang kung bata. Talagang hindi pumipili. Kung saan ka makatagpo ng ka-type o ka-vibe doon ka.
Pero ingat ka sa Pinoy. Madali at mabilis kaming matuto.
Maraming pinagdaanan kaming iba’t-ibang karanasan, imbisibol at hindi imbisibol. Natural na simpleng ulan na nagiging baha. Hangin na bahagi na ating buhay na nagiging bagyo. Merong gawa ng kapwa tawo tulad ng kolonyalista, giyera. At nitong nagdaan mga taon, tanda pa namin nang dumaan si Yolanda, si Sendong, si Pablo. Libo ang iniwan na mga patay.
Itong imbisibol, pinaka ang wakwak. Naging pantakot sa mga bata, nakatulong sa pagdisiplina ng mga bata, pero maliwanag na wala naman napapatay nito.
Pero para sigurado, pagdating ng dilim, kaya naging automatic na pansagot ang suyak, matulis na bagakay na inilalagay sa mga bintana para hindi makapasok ang wakwak, kapag nakapasok, kahit tulog ang mga tawo, maraming bawang o ahos na nakaprotekta sa mga tawo sa loob. Takot ang wakwak din sa ahos at matulis na bagakay. Hanggang ngayon buhay pa ito sa mga kuwentuhan.
At ngayon, ikaw Cor, na naging COVID-19, at ngayon wakwak na ang kasikatan. Buti na lang bunga ng bagong techno alam na kaagad ng mundo kung ilan ang pinag-iinitan, tulad ng China, US, Italy, France, Spain, Iran. Mahaba na ang listahan.
Hindi exempted ang Pinas. Nakaiskor ka na ng 12 doktor.
Unang sagot, nasa puso naming Pinoy na buhay kami ang nais naming manatiling buhay, na walang walang puso ng wakwak, at nagsimula lamang sa quarantine.
Pangalawa, buhay ang espiritu at gawain sa bayanihan o pagtutulungan.
Pangatlo, dibdiban ang pag-aaral sa medisina kung anong mainam na sagot sa yo, wakwak ka.
[Si Prof. Rudy Buhay Rodil ay aktibong historyan ng Mindanao, tagapasulong ng kalinaw (Bisaya sa kapayapaan). Kilala siyang espesyalista sa paghusay ng mga gusot sa Mindanao-Sulu. Naging Komisyoner noon ng Regional Consultative Commision sa siyang nagbuo ng draft organic law ng Autonomous Region in Muslim Mindanao noong 1988. Dalawang beses siyang naging miyembro ng GRP Peace Negotiating Panel. 1993-1996, pakikipag-usap sa Moro National Liberation (MNLF), at noong 2004-2008 sa pakikipag-negosasyon sa Moro Islamic Liberation Front (MILF). Naging visiting propesor sa Hiroshima University, Oktubre-Disyembre 2011. Nagretiro noong Oktubre 2007.]
