Berto: “Haing planeta man ka gikan, Pre?! Mao nay unod sa tanang balita ron, unya wala ka masayod?”
Kardo: “Gikan kos bukid, Pre. Nagtanom og kamote.”
Berto: “Si COMELEC Chairman Abalos, Pre, nagresign na. Giakusahan siyang nanuhol og milyon-milyong dolyares, take note, DOLYARES aron molusot ang NBN deal tali sa usa ka kompanya sa China ug Pilipinas.”
Kardo: “Taym sa, Pre. Hinay-hinay. Unsa nang NBN ug nganong nahilambigit man si Abalos?
Berto: “NBN. National Broadband Network. Proyekto na nga konektahon ang tanang opisina sa gobyerno hangtod sa ang-ang sa barangay pinaagi sa wireless internet. Si Abalos kuno ang nagbroker sa Zhong Xing Telecommunications Equipment (ZTE) nga usa ka korporasyong Insek aron maoy makadaog sa bidding.” Kardo: “Uy, apil na sa trabaho ni Abalos sa COMELEC?”
Berto: “Nagside-line seguro, Pre. Kay kulba kaayo ang kickback. Moabot og 200 milyon dolyares!”
Kardo: “Ha? 200 milyon dolyares? Ten bilyon ka pesos na, Pre! Hesusmaryosep!”
Berto: “Mao nay akusasyon ni Joey de Venecia, the Third. O, ayaw na itaas nang imong kilay. Dili na si Speaker Jose de Venecia, kondili ang iyang anak nga usa sa tag-iya sa Amsterdam Holdings Inc. (AHI). Gikwestiyon sa AHI ang pagdaog sa ZTE kay gi-overprice lagi ang proyekto. Imagine, ang ZTE nag-offer og $329 milyon, samtang ang AHI, $242 milyon lang.”
Kardo: “Uy, nganong dako mag diperensiya?”
Berto: “Dili lang kay dakog dipensiya. Matod pa sa AHI, ang ilang offer mao ang sistemang build-own-operate (BOO), buot ipasabot, ang AHI mao ang motukod nga walay ipagulang kwarta ang gobyerno. Ikomparar sa tanyag sa ZTE nga mahal na, utangon pa gyod sa 3% interes matag tuig.”
Kardo: “Aw, away-away man diay na sa mga negosyante, Pre. Nasuko ang AHI kay wala kadaog. Wala tay labot ana.”
Berto: “Unsay wala? Gilaliman kag mangutang na sab ang gobyernog 329 milyon dolyares? Bilyon bilyon ka pesos na!”
Kardo: “Problema na sa gobyerno, Pre.”
Berto: “Unsay problema sa gobyerno? Problema nato na. Asa man mokuhag pambayad ang gobyerno? Dili ba gikan sa atong mga buhis? Motaas ang atong bayranan sa lisensiya, sa passport, sa business permit, road users tax, franchise fees, sa VAT, sa EVAT. Na, mangaliVAT na gyod ta ani. Hilig ka ra ba gyod sa texting, basig kada text nimo, buhisan ka na para lang makakuhag kwarta ang gobyerno nga ipangbayad sa utang!”
Kardo: “Ha? Grabe diay ang epekto niana. Nganong nakalusot man ang offer sa ZTE nga hawsiyaw man diay na?”
Berto: “Padanglog, Pre. Katakot-takot nga padanglog. Matod pa ni Joey de Venecia, gi-offeran kuno siyag 10 milyon dolyares aron lang iatras sa AHI ang ilang bid. Tiaw mo na? Para dili na moapil sa subasta, bayran ka!? 10 milyon dolyares. Sa ato pa, 500 milyon pesos! Sus, kon nasayod lang ko, nagbid pod unta ko para makadatung, hahaha.”
Kardo: “Katoohan ba na, Pre?”
Berto: “Nia pa. Ingon ni Joey de Venecia, gisultian kuno siya ni First Gentleman Mike Arroyo, ‘Back off!’ Buot ipasabot, paatrason sab siya ni FG Arroyo sa bidding aron paboran ang manok ni Abalos nga mao ang ZTE.”
Kardo: “Si FG? Nganong mopabor man siya kang Abalos?”
Berto: “Sayop ang imong pangutana.”
Kardo: “Unsa may angay kong ipangutana?”
Berto: “Pila? Hahaha.”
Kardo: “Ayaw ko ingna apil si FG aning raketa?”
Berto: “Mao nay gustong ipagula ni de Venecia. Nia pa. Ang kanhing pangulo sa National Economic Development Authority (NEDA) nga si Romulo Neri misumbong usab nga gi-brayb siya ni Abalos para aprubahan niya ang NBN deal. Miingon daw si Abalos kaniya, ‘Sec, may 200 ka dito.’”
Kardo: “200 ka unsa?”
Berto: “Kahina sab nimo, Pre, uy! Alangang 200 ka kamote! 200 ka milyon pesos!”
Kardo: “Para lang aprubahan ang ZTE deal? Wow! Kinsa pa kaha ang nakadawat og brayb, Pre? Bantog ra midako ang presyo sa National Bribery Network!”
Berto: “Ikaw na lay one plus one, Pre. Basta kon kini madayon, kitang mga yanong Pinoy, hangtod sa tulo ka henerasyon, mao ang moabaga sa gasto sa NBN diin bilyon-bilyon ka pesos ang moadto sa bulsa sa pipila ka tawo.
Kardo: “Unya kay miresign na man si Abalos. Unsay mahitabo karon?”
Berto: “Abangan nato ang susunod na kabanata. Una niana, mideklara siya nga dili siya moresign kay surrender kuno na, admission of guilt kuno. Pero hasta ang mga maka-administrasyon nga kongresista nalipong sa kabaho sa NBN-ZTE deal ug daghan ang miuyon sa pag-impeach kaniya.”
Kardo: “Mao diay nga miresign na lang gyod siya. Unya ang ubang komplot sa NBN-ZTE deal?”
Berto: “Mao nay atong bantayan, Pre. Sa kabahin ni Abalos, mo-file kuno siyag kaso batok sa mga nagdaot kaniya. O, asa na man ka?”
Kardo: “Mobalik kos bukid, Pre. Mananom og kamote. Yawat naay ipambayad sa buhis.”
(Ang “Bisag Unsa” regular nga kolum ni Macario D. Tiu para sa MindaViews, ang seksyon sa opinion sa MindaNews. Si Mac usa ka Palanca awardee ug National Book awardee. Usa usab siya ka propesor sa Ateneo de Davao University. Puyde nimo ma-email si Mac sa mac_tiu@yahoo.com.ph.)