DAKBAYAN SA DABAW (Disyembre 29) — Kardo: “Panahon man sa Pasko karon, Pre, likayan nako ang mosaway. Mga maayong butang ang akong makita karong panahona. Gagmayng butang, gagmayng kalipay.”
Berto: “Milagro kanang dako, Pre.”
Kardo: “Ang unsa, Pre, ang dili ko mosaway?”
Berto: “Dili, ang makakita kag butang nga makalipay nimo. If I know…”
Kardo: “Sobra pod ka, Pre, uy! Ang tawong way klipay kadtong way kaligo. Maligo baya ko kada adlaw.”
Berto: “O sige daw, be. Unsa man nang gagmayng mga butang nga makapalipay nimo?”
Kardo: “Una, tubig. Dili basta-basta tubig. Kanang tubig gikan sa gripo. Kanang gamiton nako maligo kada adlaw. O, di ba angay nako nang ikalipay? Dili na ko kinahanglang moadtog sapa o mosag-ob sa tubod aron makaligo o makainom.”
Berto: “Pagka ordinaryong butang ana, Pre. Natural, sibilisado na man ta.”
Kardo: “Ayaw na esnaba, Pre. Pasalamat gihapon ta kay daghang lugar sa Pilipinas ug sa ubang nasod nga walay gripo. Lisod silag tubig. Unya kahibalo ka bang swerte kaayo tang taga Dabaw sa kalidad sa atong tubig?”
Berto: “Kalidad?”
Kardo: “Mainom ang tubig nato direkta sa gripo! Walay peligro. Naa koy silingan nga gibisitahan sa iyang mga paryente gikan sa Hong Kong ug Cebu. Kahibalo ka unsay ilang gidala pauli?”
Berto: “Durian kendi?”
Kardo: “Tubig. Uska galon nga tubig gikan sa atong gripo! Ipatilaw kuno nila sa ilang paryente sa Hong Kong ug Cebu kay tam-is kuno.”
Berto: “Hahaha. Estoryahe! Bawal magdalag tubig sa eroplano, no.”
Kardo: “Aw, dugay na man to. Wala pa mahitabo tong 9/11. Wala pa man ang gera sa Iraq.”
Berto: “Unya, Pre, tam-is lang ba gihapon ang atong tubig nga naa man kunoy kasagingan sa atong watershed nga gina-espreyhag makahilo nga mga kemikal?
Kardo: “Mao nay bantayanan, Pre. Pero, sumala sa akong gisulti, dili sa ko mangitag mga negatibong butang karong panahon sa Pasko. Gusto ko, happy ko, to borrow from Manong Juan. Naa pay lain nakong ikapasalamat, Pre. Limpyo ang atong syudad. Mao nay obserbasyon sa mga Pinoy gikan sa laing dapit sa Pilipinas.”
Berto: “Wa seguro sila kasuroy, Pre. Sus, daghan kong makitang kalat sa dalan. Dili tuod tambak, pero kalat lang gihapon.”
Kardo: “Aw, dili man na maatol og silhig sa atong mga metro aide. Pero, ang atong pangolektag basurahan, malamposon. Dili man ka kakitag bungtod sa basura dinhi, sama sa makita nimo sa ubang syudad.”
Berto: “Kanang kalat, Pre, dali ra masulbad kon adunay kampanya nga ilusad ang gobyerno aron tudloan ang mga bata sa mga tunghaan nga dili magpatakag labay. Unsaon nga pagpanit sa kendi, ilabay ang plastik sa dalan. Upos sa sigarilyo! Panit sa lansones, saging, pakaw sa mais, tanan ilabay sa dalan. Ang dalan na man hinuon ang nahimong basurahan. Hasta mga tigwang guilty nianang pagkatag og basura. Basig hasta ang mga maestrog maestra?!”
Kardo: “Naa tay 911 rescue unit. Ingon, duha ra ka syudad sa Pilipinas ang adunay 911? Ug take note, wala pa koy nabati nga reklamo batok sa 911. Mosipot gyod kon tawgon. Dili ba nato na ikalipay?”
Berto: “Hangtod pod kaha kanus-a sila episyente?”
Kardo: “Biyahe kag beynte minutos, kaligo ka nag dagat. Gusto kag tugnaw, adtog Baguio o Marilog.”
Berto: “Ingat kas duol nga dagat, Pre. Polyuted na kaayo. Ingat pod kag laneslayd sa Marilog.”
Kardo: “Sukad taorig traffic lights dihas junction sa Diversion Road-Ulas, wala nay bottleneck dihang dapita.”
Berto: “Kanang sa GSIS-Matina Crossing, Pre. Wala pa gyod nila na masulbad hangtod karon. Dapat diha naay underpass o overpass.”
Kardo: “Ikalipay sab nato nga wala tay bagyo diri.”
Berto: “Unya, mora man tag Dabaw Lake kon mag-ulan.”
Kardo: “Daghan tag prutas! Dili ka kakita klase-klaseng prutas sama diris Dabaw! Mag-awas-awas sa kalsada kon Agosto. Barato kaayo.”
Berto: “Lipay ang mga konsyumer, minghoy ang mga parmer.”
Kardo: “Naa tay Araw ng Dabaw ug Kadayawan. Mga dagkong selebrasyon nga ginadayo og mga langyaw.”
Berto: “Pero, Pre, maluoy kos mga bata nga magparada sa dalan sa udtong tutok. Angay gyod na solusyonan.”
Kardo: “Buhi ang atong kultura. Nia diri magpuyo ang mga rayter sama nilas Aida Rivera Ford, Tita Lacambra Ayala, Don Pagusara, Satur Apoyon, Ricardo de Ungria. Mga singer sama nilas Joey Ayala ug Popong Landero. Ang mananayaw nga si Agnes Locsin. Ang magdudulang si Nestor Horfilla. Ang eskultor nga si Kublai Milan. Ang peynter nga si Ega Carreon. Ug daghan pang uban.
Berto: “Unsa man ang suporta sa lokal nga kagamhanan sa pagdebelop sa atong arts and culture?”
Kardo: “Ang mga taxi nato, the safest to ride tingali sa tibuok kalibotan. Kabalo kang dili ka hold-apon.”
Berto: “Sila may hold-apon.”
Kardo: Gikalipay sab nako ang firecracker ban diris syudad…
Berto: “Na, ang atong Pasko ug bag-ong tuig, Pre, morag Biyernes Santo kamingaw.”
Kardo: “Puyde man ka mokalampag, Pre. Daghan may paagi paghimog kasaba nga walay mangaputol nga mga tudlo. Pagkaluoy kon bata ang mabiktima. Imbes magsadya, maospital hinuon. Taym sa, Pre…”
Berto: “Unsa man, Pre?”
Kardo: “Wa pa ka kaligo karong adlawa, no?” -0-
Reaksyon sa “Si Fanon: Ang tulo ka ang-ang sa kahimatngon.” Gikan kang Kip M: “Pwede ba i-advocate nato nga ang estado motabang og himo og tunghaan matag tribu isip repository sa ilang kultura, ubp. Kay kon walay institutionalized nga motagad niini nga hisgotanan padulong sila sa pagkawala. Ang tribu nga maoy tag-iya sa iyang panghunahuna maoy adunay otorite nga motagana sa ilang pagka sila. At least primary, elementary, ug high school unta. Dinhi nga mga ang-ang isilsil sa hunahuna sa mga magtututuong lumad ang ilang pagka sila, pinulongan, ubp. Pagtamak nila sa kolehiyo dili na mabangbang ang pundasyon.” -Hinaot moabot ang panahon nga hangtod sa kolehiyo gamiton ang tagsa-tagsa ka netibong lenggwahe sa tagsa-tagsa nato ka teritoryo. Mac
Gikan kang Karl G. “Mac, malipayong Pasko diha kanimo. Maayo kaayo ang timing sa imong gisulat. Kay naghisgot na mig post-kolonyal nga mga teyoriya sa akong klase sa SATMI (ang among seminaryo dire sa Bajada nga morag theological college sa ADDU). Akong gipa-research ang akong mga estudyante sa mga gisulat ni Fanon, Said, Bhaba, Mohanty ug uban pa. Problema lang kay duna may Vietnamese, Sri Lankan, Indian, Thai ug Singaporean sa akong klase… di kasabot og Binisaya. Pero mas daghan man ang Bisaya busa ako silang gi-asayn mobasa sa imong gisulat. Padayona ang imong tinguha nga ibutyag ang mga teyoriya na gikan sa susamang mga nasod nga Third World ug unsay kutay niini sa atong kahimtang. Moabot unta no ang panahon sama sa gisugyot ni Kip nga mahimo tang motudlo og mga teyoriya sa Binisaya. Pero nasugdan na baya ug puyde pa dugangan! – Hello Karl. Salamat sa imong komentaryo. Hangtod kaya, sige nato ibutyag ang mga bukog, kalabera, multo, kagaw, ug bayrus sa atong post-colonial nga katilingban. Mac
(Ang “Bisag Unsa” regular nga kolum ni Macario D. Tiu para sa MindaViews, ang seksyon sa opinyon sa MindaNews. Si Mac usa ka Palanca awardee ug National Book awardee. Puyde nimo ma-email si Mac sa mac_tiu@yahoo.com.phThis e-mail address is being protected from spam bots, you need JavaScript enabled to view it )
