DAKBAYAN SA DABAW (MindaNews/Agosto 31) — Dugay na ni nahitabo. Mga lima o unom na tingali ka tuig. Nagpiknik mi nila ni Betty ug Bubot sa Samal dihang giduolan mig Badjao sa among lamesa. Namaligya siyag mga alahas. Mga perlas kuno. Kini si Betty sigeg sulay og suot sa mga pulseras, singsing, kulintas, ariyos, ubp. apan wala gyod mopalit og bisan usa. Nag-buy one take-two na gani ang Badjao. Dihang molakaw na unta ang Badjao, miingon siya nako: “Black pearl, gusto ka?”
“Dili ko, Brod,” tubag nako.
“Suwerte black pearl,” sulti sa Badjao.
Naa siyay gikuot sa iyang bulsa nga pinilo nga papel. Hinay-hinay niyang giablihan ang papel. Sulod sa papel naa pay usa ka pinilo nga panapton. Iya na sab ning hinay-hinay nga giablihan, ug migula ang duha ka itom nga lingin nga bato nga daw holen kadagko.
“Black pearl,” sa Badjao.
“Tan-aw daw ko, Nong,” ni Betty.
Gihatag sa Badjao ang lingin nga mga bato kang Betty. “Pila?” kutana ni Betty.
“Two thousand ang usa.”
Nakyuryos na hinuon ko sa black pearl. Nasayod kong mahal ang black pearl. Naa koy makitang mga display diin ang itom nga perlas magkantidad og kinse mil; naa ganiy kuwarenta singko mil.
“Tinuod ni nga perlas?” nako pa.
“Tinuod,” tubag sa Badjao.
“Asa ni gikan?”
“Diha,” tudlo sa Badjao sa dagat sa Golpo sa Dabaw. “Akong gisalom.”
Nasayod ko nga ang Golpo adunay perlas. Naa gani pearl farm kaniadto sa maong lugar. Apan tinuod ba kaha nga black pearl ang gibaligya sa Badjao? Ambot, ingon ni Betty. Iyang gipaak-paak ang itom nga perlas, pero dili kuno siya kahibalong mokilatis kon genuine ni o dili. Samot na ko. Gibalibaran namo ang Badjao.
“One thousand ang duha,” sulti sa Badjao, ug miaksiyon nig lakaw.
Sa akong hunahuna, sayang sab kon akong palampason ang higayon. Basig black pearl diay? Basig wala masayod ang Badjao kon unsa kamahal ang black pearl? Di ba suwerte kaayo ko? Akong gisusi ang akong pitaka. Ug kay naa koy one thousand, gipalit nako ang duha ka black pearl.
Nawala ra sa akong hunahuna ang mga perlas sa mga nanglabayng adlaw. Apan kausa niana, kapin tuig na ang milabay, ako ni silang nakit-ag usab kay nangligid sa hunos nga akong giabrehan. Nakahunahuna ko nga himoon silag pendant aron ikulintas, ug giadto nako ang usa ka alahero sa Ponciano St. Didto, nakita nako ang display sa pipila ka black pearl nga susama gayod kadako sa akong napalit.
“Uy, black pearl,” nako pa.
Gitan-aw sa alahero ang akong gitudlo.
“Dili na black pearl. Black onyx na.”
“Black onyx? Tagpila ang usa?”
“Beynte pesos.”
Mobahakhak gyod ang akong mga amigo kon ako silang estoryahan niini. Nila pa, leksyon nako na. Ayawg tuga-tugag palit kon wala kay nahibaw-an mahitungod sa uska butang. Nako pa, hmmm, nindot ni himoon nga mubong sugilanon. Ug naghunahuna kog storyline aron magamit ang insidente sa usa ka sugilanon. Dugay-dugay sab natibuok ang akong estorya nga giulohan nakog “Black pearl.”
Sa mubong sugilanon nga “Black pearl,” uska abogado, si Danilo, ang nailad sa Badjao. Ang pangbukas nga eksena sa estorya nagsubay sa insidente sumala sa akong gisaysay sa itaas. Ang mosunod nga mga eksena pulos na minugna sa akong imahinasyon. Nag-reunion ang kabarkada ni Danilo sa Samal kay nagbalikbayan ang usa kanila. Nahimong conversation piece ang black pearl. Pag-uli nila, nadaot ang ilang gisakyan nga bangka tungod sa daot nga panahon. Gidayb ni Danilo ang iyang barkada nga nahulog sa bangka, apan siya na hinuon ang hapit malumos.
Sa ospital niya nasayran nga usa diay ka Badjao ang miluwas kaniya. Iyang gipangita ang Badjao sa Samal aron pasalamatan ug hatagan og pahalipay. Sa iyang dakong kahingangha, ang Badjao nga nagluwas kaniya mao usab ang Badjao nga nangilad kaniya! Nailhan niya ni, apan wala kaila ang Badjao kaniya. Humag pasalamat ug hatag sa gasa, milakaw na si Danilo. Sa dalan, nabati niya ang tawag sa Badjao kaniya. Milingi siya:
“Black pearl, gusto ka?”
O, di ba kyut ang estorya? Ako ning gisalmot sa Palanca Contest niadtong miaging tuig. Intawon wala kadaog!? Ngano kaha? Sa akong pagrebyu, nakita nakong taas ra kaayo ang estorya (19 ka pahina double-spaced) ug hinay basahon. Sa Ingles pa, boring kaayo. Busa, rebays, rebays, rebays. Gitangtang nako ang unang eksena – ang pagkapalit sa black pearl. Deretso ko sa reunion, ug gilakbit na lang ang pagkapalit sa perlas. Daghan pang linya ang akong gilabay sa Bangkerohan River hangtod ang 19 ka pahina nahimong 13 na lang.
Ang giusab nga estorya akong giapil pag-usab sa Palanca Contest karong tuiga, 2011. Nakasungkit ni sa Ikatulong Ganti. Not bad. Naa pay uska leksyon dinhi: Rebays, rebays, rebays sa imong mga gisulat.
(Ang “Bisag Unsa” regular nga kolum ni Macario D. Tiu para sa MindaViews, ang seksyon sa opinyon sa MindaNews. Si Mac usa ka Palanca awardee ug National Book awardee. Puyde nimo ma-email si Mac sa mac_tiu@yahoo.com.ph.)
